Bánh chưng có lẽ là món ăn vô cùng thân quen với bất kỳ người Việt Nam nào. Thế nhưng bạn có bao giờ nghe đến bánh chưng đen bao giờ chưa. Đảm bảo nhiều bạn sẽ thấy rất lạ lẫm với món ăn này đúng không. Món này được bắt nguồn từ ẩm thực của người đồng bào Tày. Và còn được gọi với một cái tên khá độc đáo là “bánh chọn vợ”. Món bánh này chỉ có thể tìm thấy ở xứ Lạng vào một số dịp nhất định. Chủ yếu được bày bán nhiều vào tháng 10 âm lịch. Đảm bảo khi thưởng thích món này bạn sẽ được cảm nhận một chiếc bánh chưng hoàn toàn khác. Thành phần sẽ không còn là gạo, nếp, đậu xanh, thịt heo,… nữa. Đừng bỏ lỡ món ăn độc đáo này nhé!
Bánh chưng đen đậm vị của cây rừng
Đầu xuân đến với vùng quê xứ Lạng ngoài đặc sản cải ngồng, vịt quay, măng ớt móc mật, bánh cuốn trứng, bánh mì nướng… mà không thưởng thức món bánh chưng đen đậm đà hương vị đặc trưng thì thật đáng tiếc. Không ngoa chút nào khi có thể nói rằng, bánh là kết tinh của sự khéo léo, công phu, tinh tế. Phải thừa nhận đây là món ngon hàng đầu trong số các loại bánh ở Việt Nam. Cuối đông, trong cái giá lạnh vùng cao, được ngồi bên nồi bánh chưng sôi sùng sục khói, ngắm hoa đào, hoa mận đang nở. Các anh thì uống vài ba chén rượu ngô thơm nồng, trò truyện ấm cúng với bà con làng bản. Chỉ bấy nhiêu cũng đủ khiến bất kỳ ai thấy xốn xang và ấm áp lòng người làm sao.
Nhìn từ bên ngoài, bánh dẻo quánh, nhân vàng ươm màu đỗ. Kèm theo mùi thơm lừng mùi hành mỡ, hạt tiêu, mùi lá dong, thảo quả… Chỉ cần nhìn thôi, thực khách cũng đủ ngây ngất. Và có cảm giác như bị mê hoặc bởi thứ đặc sản vùng cao. Thưởng thức miếng bánh toát lên hương vị đặc biệt của nếp nương, thịt lợn. Cùng với vị ngọt của nhân đỗ xanh, vị lạ của cây rừng…
Đó thực sự là dư vị không thể nào quên. Nét độc đáo của bánh chưng đen còn ở vị bùi bùi, thơm mát. Lại không gây nóng cổ, bụng như bánh chưng thường. Chính vì vậy, người dân còn gọi đây là món ăn “hạ hỏa” nhờ nước cốt màu đen. Bánh chưng đen cũng xuất hiện ở một số vùng cao.
Bánh chưng đen đã dần phổ biến hơn
Tất nhiên, bánh Bắc Sơn nức tiếng nhất xứ Lạng, được nhiều du khách hỏi và mua. Vì bánh có màu đen bóng rất lạ mắt, quyện chặt vào từng hạt nếp chắc mẩy. Và dễ dàng khiến không ít người phải tò mò. Trước đây, loại bánh này chỉ xuất hiện trong ngày lễ, Tết, giỗ chạp… Tuy nhiên, hiện nay, bánh đã trở thành thứ đặc sản phổ biến mà bất cứ ai tới Bắc Sơn đều có thể mua về làm quà tặng. Bánh chưng đen có thể để được rất lâu, đến hết tháng giêng mà vẫn thơm ngon. Chính nước cốt màu đen giúp bảo quản tốt.
Cách chế biến công phu
Để có bánh chưng đen, khâu chuẩn bị rất công phu và không hề đơn giản, cần đến sự khéo léo, tinh tế. Cũng bởi vậy mà khi chọn vợ, người dân Bắc Sơn thường để ý đến những cô gái biết làm nên chiếc bánh tròn trịa, quánh đặc và đậm đà… Tất cả các nguyên liệu làm bánh từ lúa nếp, thảo quả cho đến thịt lợn, đỗ xanh… đều đặc biệt vì mang đậm phong vị vùng cao.
Nguyên liệu bánh chứng đen khá cầu kỳ
Ngay từ tháng 10 âm lịch, người Tày đã rục rịch chuẩn bị những công đoạn đầu tiên để gói bánh chưng đen. Sau vụ gặt lúa mùa, người ta chọn những cọng rơm nếp to, vàng ươm đem về phơi khô rồi đốt thành tro. Sau đó, họ vò kỹ, rây lấy phần mịn nhất rồi trộn với gạo nếp thơm để tạo ra màu đen bóng.
Một số nơi khác còn lấy thân cây núc nác trên rừng tước vỏ, đốt thành than, giã mịn như bột rồi trộn lẫn với gạo nếp. Người Tày sẽ liên tục đảo đều cho đến khi miết mạnh hạt gạo trên đầu ngón tay, thấy gạo đã quyện chặt với bột than thành màu đen nhánh thì mới đem đi gói.
Gạo nếp đạt “chuẩn” phải chọn giống ngon nhất, hạt to tròn đem vo thật kỹ, xóc với một chút muối tinh. Thịt lợn là thịt ba rọi thái mỏng ướp với gia vị, thảo quả khô giã nhỏ trộn cùng tiêu, ớt bột. Cuối cùng, nhân bánh là đỗ xanh trộn hành mỡ, hạt tiêu và được bọc trong lá dong rừng tươi.
Tất cả đều được làm thủ công
Bánh chưng đen phải được gói thủ công. Bánh dài khoảng 30cm, đường kính 6 – 7cm và dùng lạt dài cuốn chặt. Trước khi luộc bánh, người ta đem ngâm qua nước lạnh một lần, xếp vào nồi đổ nước cho ngập mặt lá, đun khoảng 4 – 5 tiếng thì vớt ra. Khi thưởng thức, người dân lấy chính sợi lạt quấn quanh thân bánh để cắt thành từng khoanh. Nếu muốn làm mới vị giác, bạn có thể thưởng thức món bánh chưng đen nướng. Đặt chiếc bánh đã luộc còn nguyên lá lên lớp than hồng cho đến khi mùi thơm của gạo nếp, thảo quả và thịt mỡ lan tỏa trong không khí, đánh thức giác quan của tất cả mọi người.
Món ăn “hạ hỏa”
Nếu muốn làm mới vị giác, bạn có thể thưởng thức món bánh chưng đen nướng. Đặt chiếc bánh còn nguyên lá lên lớp than hồng cho đến khi mùi thơm của gạo nếp, thảo quả và thịt mỡ lan tỏa trong không khí, đánh thức giác quan của tất cả mọi người. Chỉ một miếng bánh nhưng mang đủ hương vị đặc biệt của nếp, thịt lợn, vị ngọt của nhân đỗ xanh, vị lạ của cây rừng… Đó thực sự là dư vị không thể nào quên. Nét độc đáo của bánh chưng đen còn ở vị bùi bùi, thơm mát, không gây nóng cổ, nóng bụng như bánh chưng thường. Chính vì vậy, người dân còn gọi đây là món ăn “hạ hỏa.”
Ngày trước, loại bánh này chỉ xuất hiện trong ngày lễ, Tết, giỗ chạp… Tuy nhiên, hiện nay, nó đã trở thành thứ đặc sản phổ biến mà bất cứ ai tới Lạng Sơn, Lào Cai đều có thể mua về làm quà tặng. Bánh chưng đen có thể để được rất lâu, đến hết tháng Giêng mà vẫn thơm ngon.
