Huế, cố đô của Việt Nam, là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử và văn hoá hàng trăm năm của nhà Nguyễn – triều đại phong kiến cuối cùng của nước ta. Cùng với vô số các đền đài và cung điện nguy nga, thì các khu mộ, lăng tẩm cũng là những địa điểm du lịch được rất nhiều du khách ghé thăm mỗi dịp đến với thành phố Huế. Trong số đó, Lăng Gia Long – nơi vị vua đầu tiên của triều đình nhà Nguyễn an nghỉ là địa điểm có vẻ đẹp bí ẩn và luôn khiến du khách tò mò nhất mỗi khi tới thăm.
Các lăng tẩm của các vị vua triều Nguyễn ở Huế
Triều Nguyễn (1802-1945) là triều đại phong kiến cuối cùng trong lịch sử Việt Nam. Trong suốt thời gian trị vì, các vị vua triều Nguyễn đã để lại cho dân tộc một di sản văn hóa đồ sộ mang giá trị quốc gia và quốc tế. Trong số đó, hệ thống lăng tẩm của các vua ở miền núi Ngự sông Hương có lẽ là nơi ẩn chưa nhiều điều bí ẩn nhất.
Kéo dài 143 năm, triều Nguyễn có 13 vị vua. Tuy nhiên, vì những lý do lịch sử phức tạp khác nhau mà hiện nay ở Huế chỉ có 7 khu lăng tẩm. Đó là các lăng Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, Dục Đức, Đồng Khánh và Khải Định. 7 khu lăng tẩm này nằm trong một vùng khá riêng biệt ở phía tây Kinh thành Huế. Nhiều chỗ trên di tích cho thấy vua là đấng chí tôn được biểu trưng bằng hình ảnh mặt trời. Và hình ảnh mặt trời lặn biểu thị khái niệm vua thăng hà. Khi đã thăng hà, vua cùng mặt trời đi về phía tây để an giấc ngàn thu nơi vùng núi đồi tĩnh mịch.
Dù nằm cách xa kinh thành nhất nhưng lăng Gia Long lại là lăng đặc biệt hơn cả. Đến thăm lăng Gia Long, du khách sẽ được chiêm ngưỡng một bức tranh phong cảnh tuyệt đẹp của sự hùng vĩ, thơ mộng, hoang sơ mà cũng không kém phần liêu trai từ sự kết hợp hoàn hảo của kiến trúc và thiên nhiên.
Đôi nét về lăng vua Gia Long
Lăng Gia Long (hay Thiên Thọ Lăng) là lăng mộ của vua Gia Long (1762-1820). Lăng Gia Long được bắt đầu xây dựng từ năm 1814 và đến năm 1820 mới hoàn tất.
Toạ lạc tại một vùng núi hẻo lánh, lăng Gia Long được xây dựng ở ngọn đồi cao nhất của Thiên Thọ Sơn (Nay thuộc địa phận xã Hương Thọ, thị xã Hương Trà, Huế). Nơi đây được cho là “tập trung được mọi ảnh hưởng tốt lành tỏa ra từ nhiều núi đồi bao quanh”. Đây cũng là nơi mà “ảnh hưởng tốt lành sẽ còn mãi mãi trong suốt mười ngàn năm”. So với các công trình lăng tẩm khác ở Huế, lăng Gia Long là đặc biệt hơn cả. Vì đây là lăng của vị vua sáng lập ra triều Nguyễn.
Những dấu mốc cuộc đời của vua Gia Long
Vua Gia Long (sinh 15/1 năm Nhâm Ngọ, tức 08/02/1762) huý là Nguyễn Phúc Ánh, gọi tắt là Nguyễn Ánh. Ông là vị vua sáng lập nhà Nguyễn – triều đại phong kiến cuối cùng của Việt Nam (1802 – 1820).
Sinh ra vào thời đất nước bị chia cắt 2 đàng, cuộc đời đầy phong ba, bão táp của vua Gia Long bắt đầu từ năm ông mới chỉ là một cậu bé 13 tuổi. Với hành trình 25 năm ròng rã, gian nan, ông đã trải qua nhiều thất bại lớn, cầu viện quân Xiêm La đánh Tây Sơn, khiến đất nước bị chia cắt một phần lãnh thổ cho thực dân Pháp.
Về sau, ông đã giữ vững được Nam Hà và đến năm 1802 đánh bại Tây Sơn, lên ngôi hoàng đế, sáng lập ra nhà Nguyễn. Chính thức sử dụng quốc hiệu Việt Nam – kết thúc nhiều thế kỷ nội chiến ở Việt Nam. Đây là một bước ngoặt lịch sử vô cùng trọng đại, gắn liền với cuộc đời vua Gia Long.
Sau hơn 18 năm trị vì, vua Gia Long lâm bệnh nặng vùa qua đời ở tuổi 59 (năm 1820). Ông được chôn cất tại Lăng Gia Long. Khu lăng mộ này được đích thân ông chọn và đốc thúc xây dựng từ năm 1814. Lăng mộ hoàn thành ít lâu sau khi ông qua đời.
Khu lăng mộ đồ sộ nhất của triều Nguyễn
Lăng Gia Long – di tích rộng lớn giữa cảnh quan hùng vĩ
Đường đi vào lăng Gia Long qua một khu rừng thông rộng lớn. Hai bên đường được trồng thông và cây sầu đâu cao vút. Điều đó tạo ra một quang cảnh và không khí trong lành, mát mẻ và tĩnh mịch. Đây có lẽ là con đường lãng mạn nhất so với các lăng mộ khác ở Huế. Cảnh sắc nơi đây vô cùng hoang sơ và trữ tình. Có hồ sen xanh rực rỡ sắc hồng của những cánh hoa sen, toả hương thơm ngát khắp núi đồi.
Lăng Gia Long nằm trên một quả đồi bằng phẳng của Thiên Thọ Sơn. Nơi này cách trung tâm thành phố Huế khoảng 20km về phía Tây. Đây là khu lăng mộ có quy mô hoành tráng nhất của triều Nguyễn. Toàn bộ khu vực lăng rộng hơn 28km2. Nó tạo thành một cảnh quan hùng vĩ, chạy dài từ chân dãy Trường Sơn đến Tả Trạch sông Hương.
Trước lăng Gia Long có ngọn Đại Thiên Thọ án ngữ. Sau có 7 ngọn núi làm hậu chẩm. Bên trái và phải có 14 ngọn núi là tả thanh long và hữu bạch hổ uy nghiêm.
Lăng mộ với lối kiến trúc đơn giản
Lăng có kiến trúc hoành tráng nhưng đơn giản như cuộc đời của một vị võ tướng. Lăng mộ được chia làm 3 khu vực:
- Phần giữa là khu lăng mộ của vua và bà Thừa Thiên Cao Hoàng hậu.
- Bên phải là khu vực tẩm điện với trung tâm là điện Minh Thành.
- Bên trái là Bi Đình.
Ngoài ra, lăng còn có hệ thống các lăng phụ cận. Trong đó, đáng lưu ý nhất là lăng Thiên Thọ Hữu của bà Thuận Thiên Cao Hoàng hậu – người phụ nữ đã sinh ra vị vua có tài nhất của triều Nguyễn – vua Minh Mạng.
Các công trình được trải ra theo chiều ngang, rộng mênh mông nhưng không có lầu đài đình tạ và cũng không xây dựng la thành.
Đơn giản nhất là khu mộ của vua và hoàng hậu. Hai nấm mộ bằng đá nằm song song, cách nhau chỉ một gang tay, có cùng khổ và kích thước. Không một nét hoa văn, chạm trổ, không sơn son thiếp vàng; bao quanh 2 ngôi mộ chỉ là những bức tường cũ kĩ nhuộm màu thời gian.
Điện Minh Thành – công trình kiến trúc chính của lăng cũng đơn giản không kém. Các hoạ tiết trang trí trong nội thất đều được chạm trổ hình chữ “thọ” ở giữa. Còn xung quanh được cách điệu bằng hình hoa lá. Sườn điện chạm trổ đơn sơ, nhưng lại toát lên sự khoẻ khoắn, quyền lực. Điểm nổi bật nhất là tất cả những con rồng ở các tầng sân, bậc thềm ở lăng Gia Long đều được đắp bằng vôi gạch chứ không chạm bằng đá như ở các lăng khác về sau.
Lăng Gia Long – nơi yên nghỉ của một cuộc tình sắt son
Điểm độc đáo nhất của lăng Gia Long mà các lăng tẩm khác không có, đó là lăng Gia Long là nơi duy nhất mà vua và hoàng hậu được song táng. Theo quan niệm “Càn Khôn hiệp đức”, mộ vua Gia Long bên trái, mộ bà Thừa Thiên Cao Hoàng Hậu bên phải.
Hình ảnh 2 ngôi mộ nằm cạnh nhau minh chứng cho tình cảm vợ chồng son sắt, thuỷ chung, vào sinh ra tử với nhau suốt cuộc đời chinh chiến, vượt qua mọi sóng gió cuộc đời. Đây quả là một hình ảnh đẹp, tượng trưng cho một tình yêu bất tử, linh thiêng.
Toàn cảnh Lăng Gia Long đẹp như một bức tranh tuyệt tác giữa thiên nhiên và kiến trúc xưa. Có lẽ, vua Gia Long đã có dự kiến trước khi chọn một nơi đẹp đẽ, đậm chất thơ này để gửi gắm giấc ngủ ngàn thu của mình. Nếu đến Huế,du khách nhất định phải ghé thăm nơi này.
